علف‌های هرز و مبارزه با آنها

 علف‌های هرز (weed) گیاهانی هستند که به صورت ناخواسته و خلاف میل کشاورز رویش پیدا می‌کنند، به عبارتی دیگر به گروهی از گیاهان که می‌توانند در حد بالایی از لحاظ کمی و کیفی به محصولات سالانه و دایمی خسارت بزنند علف هرز گفته می‌شود.

 

اهمیت اقتصادی و خسارت:

با توجه به رشد روز افزون جمعیت انسانی در جهان مسئله نیاز غذایی و تامین آن به عنوان یک مشکل اصلی و دغدغه جدی همواره برای بشریت امروز از مسائل مهم تلقی گردیده و علی‌رغم تلاش در جهت افزایش تولید؛ دائما از سوی عوامل خسارت‌زا اعم از زنده و غیر زنده تحت تاثیر قرارگرفته که یکی از عوامل زنده تاثیر گذار در کاهش محصول علف‌های هرز هستند.

علف‌های هرز به دو صورت کمی و کیفی به محصول خسارت وارد می‌کنند. خسارت کیفی آن باعث کاهش کیفیت و ارزش غذایی و یا مسمومیت محصول (در صورت اختلاط بیش از حد با محصول) می شود و خسارت کمی باعث کاهش مقدار تولید در واحد سطح می‌گردد. به بخشی از این خسارت‌های ایجاد شده اختصاراً اشاره می‌گردد:

 1 -رقابت با محصول اصلی در جذب رطوبت، مواد غذایی، اشغال فضا و نهایتاً کاهش محصول اصلی

۲– خسارت از طریق ترشح مواد سمی در داخل خاک و مسموم کردن گیاهان زراعی

– ۳ایجاد مسمومیت در دام و طیور و حتی خود انسان توسط بعضی از علف‌های هرز سمی به صورت مختلف (اختلاط با محصول و مصرف خوارکی آن، تماس با قسمت‌های سمی و. . .

– ۴علف‌های هرز به عنوان پناهگاه و میزبان حد واسط برخی از عوامل بیماری و آفات گیاهان زراعی محسوب می‌گردند و بطور غیرمستقیم می‌توانند خسارت‌زا باشند.

۵ – صرف هزینه، زمان و انرژی در جهت کنترل علف‌های هرز و کم رنگ شدن اقتصاد تولید محصول.

 

 

 

نحوه زندگی علف‌های هرز:

برخی از علف‌های هرز تولید بذر می‌کنند، آنها معمولاً یکساله‌اند و ریشه‌های نازک دارند، مشهورترین علف‌های هرز یکساله عبارتند از: گندمک، خُرفه، خاکشیر، یولاف، تُرُبک، و چَچَم.

برخی از علف‌های هرز یکساله در تابستان و بعضی در بهار، گل و بذر می‌دهند. علف‌های هرز دوساله هم وجود دارند، مثلاً هویجک گیاهی است دوساله که در سال دوم به گل می‌نشیند. مبارزه با علف‌های هرز بذری، چندان مشکل نیست؛ فقط باید با روش صحیح آشنایی داشته باشیم. بعضی از علف‌های هرز به وسیله پاجوش یا ساقه‌های زیر زمینی تکثیر می‌شوند که خارج نمودن آنها از باغچه کمی مشکل بوده و حوصله زیادی می‌خواهد.

 

راههای تکثیر و انتشار علف‌های هرز :

علف‌های هرز بیشتراز طریق تولید بذر تکثیر می‌یابند ولی تعدادی علاوه بر تولید بذر از طریق ساقه یا ریشه‌های خزنده و زیر زمینی نیز تکثیر می‌یابند. به طوری که اگر ریشه‌ها یا ساقه زیر زمینی قطعه قطعه شود از هر قطعه یک بوته جدید علف هرز می‌تواند بوجود آید. توسعه و گسترش علف‌های هرز از طریق تولید زیادی بذر و جوانه زدن آنها در سال‌های بعد می‌باشد.

بذر علف‌های هرز توسط عواملی مختلفی مانند: باد، آب، آبیاری، حیوانات، استفاده از بذور نا مرغوب و آلوده به بذر علف‌های هرز و همچنین توسط انتقال خاک داری بذر علف‌های هرز به مزراع دیگر که توسط ادوات کشاورزی ممکن است انجام پذیرد، منتشر می‌شوند.

 

طبقه‌بندی و شناسایی علف‌های هرز :

علف‌های هرز از نظر گیاه‌شناسی دارای خانواده‌های متعدد و دارای جنس‌ها و گونه‌های زیادی هستند. علف‌های هرز دارای چندین روش طبقه‌بندی می‌باشد. طبقه‌بندی از نظر گیاه شناسی، طبقه‌بندی از لحاظ یکساله یا دوساله و چندساله بودن و طبقه‌بندی از لحاظ شکل ظاهری (پهن برگ و نازک برگ بودن) شناسایی علف‌های هرز به ما در جهت کنترل بهتر آنها کمک می‌نماید. علف‌های هرز از تنوع زیادی برخودار بوده و در مناطق مختلف و شرایط متفاوت از قییل ارتفاع، شیب، نوع خاک (اسیدی یا قلیایی)، رطوبت و شرایط مختلف اقلیمی علف‌های هرز متنوعی را می‌بینیم.

علف‌های هرز در مقایسه با محصولات زراعی به شرایط سخت محیطی، رطوبت کم، غیر حاصلخیز بودن خاک و در حالت کلی به حداقل امکانات جهت رشد عادت کرده‌اند و با توجه به روش‌های تکثیری متفاوت کنترل آنها مشکل می‌باشد. در این نشریه با توجه به گستره وسیع طبقه بندی و به منظور کاربردی کردن نوع طبقه‌بندی سعی کردیم تا از لحاظ شکل ظاهری علف‌های هرز مهم و خسارت زا را در حد توان شناسانده و روش‌های کنترل آنها را یادآورشویم.

پهن برگ:

  

پیچک صحرایی Convolvulus arvensis) )

علف‌ها هرز چند ساله بوده و توسط بذر و ساقه‌های خزنده (ریزوم) تکثیر می‌یابد. برای کنترل پیچک می‌توان در غیر فصل زراعی (عدم وجود زراعت در زمین) و یا زمان آیش گذاری، در مزارع آبی و دیم‌زارها با استفاده از علف‌کش عمومی (همه چیز کش) مانند رانداپ و سم‌پاشی مزرعه با آن و یا منحصرا در مزارع آبی با شخم عمیق و جمع کردن ریزوم و ریشه‌های علف هرز با دندانه میخی اقدام به کنترل کرد.

 

 

خشخاش (Papaver dubium )

ساختار شناسی: گیاهی از خانواده Papavera ceae، علفی یکساله، به ارتفاع ۱ تا ۲ متر با ساقه ای قائم، منشعب، بدون کرک، در بعضی نمونه‌ها خشن می‌باشد. این گیاه برگ‌های متناوب به رنگ سبز غبار آلود دارد که برگ‌های قسمت فوقانی ساقه آن پهنکی با بریدگی‌های نامنظم و نسبتاً عمیق می‌باشند، همچنین قاعده پهنک آن، دارای وضعی است که قسمتی از ساقه را فرامی‌گیرد.

گلها درشت و زیبا، در واریته‌های مختلف، به رنگهای متفاوت می‌باشد. میوه کپسول یا پوشینه، ناشکوفا و محتوی دانه‌های بسیار است. قسمت‌های مورد استفاده خشخاش برگ، گل، کپسول و دانه می‌باشند که به صورت فرآورده‌های دارویی و صنعتی در بازار تجارت وجود دارند. 

 

 

گل گندم (Centaurea cyanus)

علف هرز یک ساله بوده و توسط بذر تکثیر می‌یابد و علف هرز اختصاصی گندم می‌باشد. ساقه دارای انشعابات و بصورت کرکدار و تارعنکبوتی می‌باشد و کنترل آن با علف‌کش‌های توفوردی و گرانستار می‌باشد.

 

 

تربچه وحشی (Raphanus Raphanistrum)

این علف هرز یکساله و از علف‌های هرز مهم مزارع گندم بوده و توسط بذر تکثیر می‌یابد در زمان تشکیل بوته کامل گل‌های زرد رنگ تولید می‌کند. این علف هرز براحتی توسط علف‌کش‌های توفوردی یا و گرانستار کنترل می‌گردد.

 

فرفیون (Euphorbia maculate)

علف هرز یکساله می‌باشد. بوته آن بدون کرک، که توسط بذر تکثیر می‌یابد و از علف‌های هرز عادی مزارع گندم بوده و بیشتر در مزارع دیم دیده می‌شود. در صورت شکسته شدن ساقه شیرابه سفید از آن خارج شده که سمی می‌باشد. کنترل آن توسط علف‌کش توفوردی می‌باشد.

 

 

ازمک (Lepidium draba L)

“ازمک” گیاهی چندساله و ریزوم دار از خانواده چلیپائیان (Brassicaceae) است. ساقه آن به طول ۲۰ تا۶۰ سانتیمتر می‌رسد و در بالا بسیار منشعب است.

برگ‌های پایینی آن تخم مرغی و قاشقی شکل و دندانه دارند. برگ‌های روی ساقه بیضی کشیده تا سرنیزه‌ای هستند. برگ‌های بهاره آن لطیف‌تر بوده و طعم تره تیزک یا شاهی دارد و به عنوان سبزی صحرایی جمع‌آوری و در تغذیه انسان به کار می‌رود. این گیاه در اکثر مزارع و کنار نهرها می‌روید.

این گیاه با رویش زمستانه بوده دارای انشعابات زیاد در بالا و با گل‌های سفید می‌باشد که توسط بذر و ریشه‌های سطحی تکثیر می‌یابد. با علف‌کش‌های توفوردی و گرانستار و سم‌پاشی در زمان مناسب کنترل می‌شود.

 

 

خاکشیر ( Descurainia Sophia)

این علف هرز یکساله که بذر آن جوانه زنی نیاز به سرمای تقربیا دراز مدت دارد و در نقاط سرد سیری قدرت تکثیر فراوان دارد دارای بوته علفی وکرکدار وبا گلهای زرد می‌باشد توسط سموم توفوردی و یا گرانستار و سم‌پاشی در زمان مناسب براحتی کنترل می‌گردد.

 

 

 

شیر پنیر( علف شیر) Galium aparine L

این علف هرز یکساله و خزنده بوده و با استفاده از بوته‌های گندم بالا می‌رود. توسط بذر تکثیر یافته و علاوه بر رقابت با گندم باعث خوابیدگی آن نیز می‌شود. علف‌کش توفوردی برروی این گیاه کم تأتیر بوده ولی گرانستار آن را به خوبی کنترل می‌نماید.

 

 

ترشک (Rumex acetosa L)

گیاهی چند ساله با ریشه‌ای قوی و ضخیم با ساقه‌ای ایستاده و قرمز رنگ است که توسط بذر و ریشه تکثیر می‌یابد. برگ‌های بیضوی، تیرکمانی شکل و گل‌های کوچک با پوششی مرکب از ۶ کاسبرگ به وضع مجتمع به صورت دسته‌های ۸-۳ تایی در قسمت انتهایی ساقه دارد.

سم‌پاشی در موقع مناسب با علف‌کش‌های توفوردی و گرانستار آن را کنترل می‌کند.

 

 

خارشتر ( Alhagi psuedalhagi )

گیاهی چند ساله با رویش بهاره و دارای بوته ای نیمه چوبی است. روغن برگ گیاه برای دردهای روماتیسمی بسیار مفید می‌باشد. خارشتر برای دفع سنگ کلیه و مثانه بسیار مفید بوده و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کنترل آن با سمومی مانند توفوردی مشکل بوده و بیشتر توسط عملیات زراعی مانند آیش‌گذاری مزرعه و شخم عمیق و جمع‌آوری میسر می‌باشد.

 

 

سلمه (Chenopodium album)

علف هرز سلمه تره از علف‌های هرز مهم تابستانه می‌باشد. با توجه به این که اندام‌های هوایی (برگ و ساقه) این گیاه آردآلود و متمایل به سفید می‌باشد. این گیاه، یکساله، از خانواده چغندر و در زبان فارسی به سلمان تره، سلمه تره و سلمک معروف است. در خاک‌های اسیدی و هم در خاک‌های قلیایی قادر به رشد است. ولی بیشتر در خاک‌های غنی از نیتروژن یافت می‌شود. طول مدت رویش این گیاه بین ۲۰۰ – ۱۶۰ روز است. در بسیاری از محصولات زراعی ایجاد مزاحمت می‌کند اما از مهم‌ترین آنها می‌توان به کشت‌های ردیفی مثل سیب زمینی، ذرت، چغندر قند، سویا و پنبه اشاره کرد. علاوه بر آن سلمه تره را می‌توان در باغ‌ها، زمین‌های بایر و حاشیه جاده‌ها نیز مشاهده کرد.

کنترل مکانیکی یکی از راه‌های سودمند در کنترل علف‌های هرز می‌باشد.

– وجین

– شخم

– کنترل نوری (شخم شبانه یا کنترل نوری علف هرز در واقع ممانعت از جوانه‌زنی دانه‌های علف هرز در نتیجه فقدان قرارگیری در معرض نور است و می‌تواند رویش علف‌های هرز را ۱۵ تا ۶۰ درصد کاهش دهد.

– شعله افکن (استفاده از شعله‌افکن بعد از کشت و در ابتدای رشد محصولات زراعی مثل ذرت و پنبه در کنترل علف‌های هرز به ویژه سلمه تره بسیار موثر گزارش شده است.

 

کنترل شیمیایی:

برای مبارزه با سلمک در مزارع چغندر و پنبه می‌توان از علف‌کش ترفلان به نسبت ۱. ۲ تا ۲. ۴ لیتر در هکتار قبل از رویش گیاه مخلوط با خاک استفاده کرد. در مزارع غلات با استفاده از تو-فور-دی (D-۲-۴) به نسبت ۳ لیتر در هکتار بعد از رویش اقدام کرد. همچنین در باغات می‌توان از پاراکوات (گراماکسون) استفاده کرد.

 

 

یولاف وحشی ( Avena spp)

این گیاه از علف‌های هرز مهم مزارع گندم بوده و وجود یک بوته آن در یک متر مربع از مزرعه گندم باعث آفت محصول کل مزرعه تا ده در صد می‌گردد.

این گیاه یکساله بوده و توسط بذر تکثیر می‌گردد. کنترل آن توسط سم‌پاشی در مرحله پنجه‌زنی با سموم نازک برگ‌کش مانند تاپیک و استفاده از بذور گواهی شده و بوجاری شده ممکن است.

 

توضیح عکس یولاف وحشی

 

چاودار وحشی (Secale cereal L)

گیاهی یکساله شبیه گندم با خوشه‌های کرکی که ارتفاع بوته آن از گندم بیشتر می‌باشد و در زمان خوشه‌دهی براحتی در مزرعه قابل تشخیص است. باید توسط روش‌های زراعی مانند سر چینی خوشه‌ها در مزارع بذری گندم و کشت بذور گندم عاری از بذر چاودار کنترل گردد.

 

توضیح عکس چاودار وحشی

 

قیاق (Sorghum halapense)

گیاهی چند ساله با ارتفاع بلندتر از گندم و خوشه‌های بزرگ قرمز و منشعب است که با ریشه‌های خزنده زیرزمینی تکثیر می‌یابد. این گیاه داری ترشحات سمی در ناحیه ریشه می‌باشد که از این طریق نیز به محصول خسارت وارد می‌نمایند همچنین در زمان برداشت محصول به دلیل علفی و سبز بودن در برداشت با کمباین مشکل ایجاد می‌کند. کنترل آن در مراحل اولیه سبز شدن نیز از سموم علف کش عمومی مانند رانداپ یا پاراکوات می‌توان استفاده نمود ولی اصلی‌ترین راه مبارزه با این علف هرز زهکشی مزرعه و از بین بردن شوری خاک می‌باشد.

 

توضیح عکس: قیاق

 

چچم (Lolioms spp)

چچم گیاهی است یکساله، متحمل به شوری با ارتفاع ۲۵ تا ۷۵ سانتی‌متر. با برگ‌های باریک و در جوانی براق بدون مو، غلاف برگ صاف، فاقد مو و ضمایم و پهنک آن مسطح و باریک است. زبانک غشایی که طول آن به ۳ میلی‌متر هم می‌رسد، داری گوشوارک کوتاه به طول حداکثر ۲ میلی‌متر و یا فاقد آن.

سنبله‌های این گیاه راست، سخت، مسطح و طول آن‌ها به ۱۲ میلی‌متر می‌رسد. سنبلچه‌های چچم مسطح، پهن و فشرده‌اند که ۶ تا ۸ گل در آن‌ها دیده می‌شود و به طور منفرد و متناوب در دو ردیف روی ساقه گل دهنده قرار گرفته‌اند. طول گلوم تا ۳ میلی‌متر است. دانه چچم داخل دو گلومل قرار گرفته و بدون مو است.

 

توضیح عکس: چچم

 

علف هرز تاج خروس

گیاهی است یکساله که تا ۲ متر می‌تواند رشد کند و توسط بذر تکثیر می‌شود. برگ‌های آن سبز متمایل به خاکستری، خشن و چین دار است. ساقه‌ها به رنگ سبز کم رنگ یا مایل به قرمز هستند. گل‌های این گیاه کوچک و به رنگ سبز است.

میوه کپسولی شکل و محتوی یک دانه است. بذرهای آن سیاه و عدسی شکل می‌باشد. این علف هرز در اواخر تابستان گل می‌دهد و بذرها نیز از اواخر تابستان تا اوایل پاییز می‌رسند.

 

 

پیر گیاه یا زلف پیر (SENECIO GALLICUS)

گیاهی علفی، یکساله زمستانه به ارتفاع حدود ۵۰ سانتی‌متر که توسط بذر تکثیر می‌شود. برگ‌های این گیاه به رنگ سبز روشن است. برگ‌ها ممکن است کرکدار و یا بدون کرک باشند. ساقه آن گوشتی، شیار دار و کم و بیش کرکدار است.

بذرها به رنگ قهوه‌ای و مستطیلی شکل هستند. انتهای هر بذر به یک دسته پاپوس متصل است. فصل گلدهی آن اسفند ماه تا فروردین ماه می‌باشد و زمین‌های با رطوبت زیاد و مواد غذایی فراوان را ترجیح می‌دهد.

 

 

کاسنی وحشی (Cichorium intybus L)

گیاه کاسنی جزء علف‌های هرز چند ساله است که تا ۱۵۰ سانتی‌متر می‌تواند رشد کند. دارای دو نوع برگ است برگ‌های پایینی باریک و دارای بریدگی‌های عمیق است. برگ‌های بالایی کوچکتر، دارای بریدگی‌های سطحی و فاقد دمبرگ هستند. ساقه آن منشعب و دارای شیرابه ای شیری رنگ است.

ریشه‌های علف هرز کاسنی عمیق و گوشتی هستند. گل آذین آن به رنگ آبی یا سفید است. میوه این گیاه فندقه و بذرهای آن به رنگ قهوه‌ای روشن تا سیاه است. این گیاه توسط بذر و ریشه گوشتی داخل خاک تکثیر می‌یابد. گلدهی کاسنی وحشی مرداد تا شهریور ماه است و بذرها در اوایل پاییز می‌رسند.

.

 

اویار سلام Cyperus rotundus

گیاهی است علفی به ارتفاع حداکثر ۹۰ سانتی‌متر که توسط بذر، ریزوم و غده‌های کوچک واقع در انتهای ریشه تکثیر می‌شود. برگ‌های آن باریک و سه‌تایی و شبیه برگ گندمیان است.

گل‌های کوچک به رنگ زرد یا قهوه‌ای متمایل به زرد بوده که در انتهای ساقه قرار دارند. در فواصل ریشه‌ها غده‌هایی کوچک وجود داشته که هر یک می‌تواند منشأ گیاه جدید باشد. این گیاه همچنین از طریق ریزوها نیز تکثیر می‌شود.

این گیاه جزء مهمترین علف‌های هرز کشتزارهای آبی به ویژه شالیزار‌ها است. علف هرز اویار سلام معمولاً از اواخر اردیبهشت تا اوایل تیر ماه ظهور پیدا می‌کند و فصل گلدهی آن تیر تا مرداد ماه بوده و بذرها در شهریور و مهر ماه می‌رسند.

 

 

جوموشی (Hordeum mirnum)

گیاهی یکساله، زمستانه و علفی است که توسط بذر تکثیر می‌یابد. سموم تقربیاً بر روی این گیاه اثر نداشته و باید توسط آیش و تناوب و نیز کشت بذور عاری از بذر علف هرز و زهکشی زمین کنترل گردد.

 

 

بارهنگ Plantago major L

گیاهی علفی، چند ساله به ارتفاع حدود ۴۰ سانتی‌متر که توسط بذر و یا جوانه طوقه‌ای تکثیر می‌یابد. برگ‌های علف هرز بارهنگ کشیده، سر نیزه‌ای شکل، شامل رگبرگ‌های برجسته و موازی است.

ریشه‌های این گیاه افشان و سطحی است. گلها به رنگ سفید متمایل به سبز، میوه این گیاه کپسولی شکل، که محتوی بذر قهوه‌ای رنگ است. بذرها چسبنده و لعابدارند. گل‌دهی این گیاه از خردادماه تا شهریور است.

برای مبارزه با علف هرز بارهنگ می‌توان از علف‌کش‌های تورفودی و بنتازون به میزان ۳ تا ۵ لیتر در هکتار استفاده کرد. البته علف‌کش گروه سولفونیل اوره نیز در مبارزه با علف هرز بارهنگ موثر است.

 

 

کنترل علف‌های هرز

در خصوص علف‌های هرز سه نکته پیشگیری، کنترل و ریشه‌کنی مطرح می‌شود.

با توجه به اینکه تعداد زیادی از انواع بذور علف‌های هرز می‌توانند در حالت خواب رفتگی به سر برده و سال‌های زیادی را در این وضع بمانند لذا نمی‌توان آنها را از بین برد و به طور کلی ریشه‌کنی کرد. بنابراین نتیجه می‌گیریم که به صورت صددر صد نمی‌توانیم با علف‌های هرز مبارزه نماییم پس راه مناسب آن روش کنترل یعنی پایین نگه داشتن جمعیت علف‌های هرز وکاهش دادن خسارت آنها می‌باشد.

کنترل توسط روش‌های متنوعی انجام می‌پذیرد که اختصاراً به شرح زیر می‌باشد:

۱- پیشگیری (PREVENTATION)

_ استفاده از بذور بوجاری شده
_ عدم استفاده از کودهای نپوسیده دامی

_ جلوگیری از به بذر نشستن علف‌های هرز حواشی مزارع، باغات، پارک‌ها، جوی‌ها، کانال‌های آبیاری و غیره

_ کنترل آبهای ورودی به قطعات، بدین صورت که در طول مسیر آبیاری علف هرز وجود نداشته باشد.

_ تمیز نمودن ماشین آلات و ادوات کشاورزی قبل از ورود به مزرعه و یا قطعه مورد نظر

۲- ریشه کنی  (Eradication)

ریشه‌کنی یعنی از بین بردن کامل یک گیاه، به عنوان مثال در جنگل‌های سوزنی برگ آمریکا جهت مبارزه با دارواش توصیه گردیده که کلیه میزبان‌های این انگل را از بین ببرند.

چنانچه در منطقه‌ای علف هرز جدیدی پیدا شد، اقدام ریشه‌کنی می‌تواند از گسترش آن جلوگیری نماید.

۳- روش کنترل مکانیکی: یعنی استفاده از شخم با انواع ادوات کشاورزی مناسب و نیز انجام وجین دستی جهت از بین بردن علف‌های هرز.

۴- روش کنترل زراعی: این روش شامل کلیه مسائل زراعی از قبیل رعایت تناوب زراعی (تعویض کشت سال به سال با محصولات دیگر)، انتخاب ارقام متناسب و پنجه ده، عملیات خاک‌ورزی، انتخاب زمان کاشت مناسب، تنظیم آبیاری، رعایت کاشت بذر در عمق و تراکم مناسب و نیز کشت گیاهی که توان رقابت با علف‌های هرز آنها بالا است می‌باشد.

۵- روش کنترل بیولوژیک: یعنی استفاده از موجودات زنده مانند جانوران، حشرات، قارچها، باکتریها و… به عنوان دشمنان طبیعی شناخته شده برای کنترل علف‌های هرز که در برخی موارد کاربرد داشته ولی فعلاً بیشتر جنبه تحقیقاتی دارد.

۶-روش کنترل فیزیکی: عمل بوجاری و جداسازی بذر علف‌های هرز از بذر گندم، استفاده از آتش برای کنترل علف‌های هرز در حاشیه مزراع و جاده‌ها جزو روش‌های کنترل فیزیکی می‌باشند.

۷ – روش کنترل شیمیایی: استفاده از سموم علف‌کش را شامل می‌شود که از راههای موثر و زود بازده بوده ولی باید اصول آن را رعایت گردد

۸- روش کنترل تلفیقی: یعنی استفاده از مجموعه روش‌های گفته شده در بالا که بهترین نتیجه را داشته و علاوه بر صرفه اقتصادی، عوارض سموم شیمیای وآلودگی‌های محیط زیست را نیز کاهش می‌دهد و از روش‌های کنترل مورد توصیه است.

 

کنترل شیمیایی علف‌های هرز

در کنترل شیمیایی، از سموم علف‌کش برای کنترل علف‌های هرز استفاده می‌شود. علف‌کش‌ها از نظر نوع و زمان مصرف و روش‌های استفاده مختلف می‌باشند. علف‌کش‌های عمومی، سمومی هستند که همه نوع علف هرز و حتی خود محصول را از بین می‌برند مانند راندآپ که بیشتر در مزارع تحت آیش و حاشیه مزارع وکانال‌های آبیاری مصرف می‌گردد.

علف‌کش‌های اختصاصی و انتخابی سمومی هستند که علف‌های هرز خاصی را در محصول خاصی مانند گندم کنترل می‌نمایند

 

چگونگی تاثیر علف‌کش‌ها

سموم علف‌کش‌ها قادرند روی علف‌های هرز به طرق مختلف تاثیر گذاشته و آنها را نابود سازند. سموم را بر اساس اینکه چگونه روی علف‌های هرز تاثیر خواهند گذاشت به چند دسته تقسیم می‌کنیم که در ذیل به اختصار بیان می‌گردد:

۱- علف‌کش‌های تماسی

علف‌کش‌ها ممکن است به صورت تماسی عمل کنند. یعنی با کاربرد آنها روی قسمت‌های هوایی گیاه موجب نابودی گیاه هرز گردند. قسمت‌هایی از گیاه که با سم در تماس نیستند نظیر: ریشه دائمی، ریزوم و پیاز ممکن است از بین نرفته و قدرت رویش خود را حفظ نمایند. استفاده از سموم تماسی بیشتر در خصوص علف‌های هرز یکساله توصیه می‌گردد.

۲- علف‌کش‌های سیستمیک

پس از کاربرد علف‌کش‌های سیستمیک، چه روی قسمت‌های هوایی و چه از طریق برگ‌ها، ساقه‌های سبز و یا ریشه، جذب گیاه شده و به نقاط مختلف گیاه انتقال می‌یابد. سموم سیستمیک اثر مخرب خود را روی نقاط حساس مریستم اعمال خواهد نمود. این ترکیبات قادر خواهند بود علف‌های هرز دائمی را از بین برده و از تراکم آنها بکاهد.

 

علف‌کش‌های خاک

این سموم از مشتقات اوره بوده که از طریق خاک استعمال میگردد. بعد از مصرف این علف‌کش‌ها مولکول‌های علف‌کش روی ذرات خاک ثابت شده و خاصیت علف‌کشی خود را (بسته به نوع سموم) تا مدتی حفظ خواهند نمود.

 

زمان و موارد مصرف علف کش‌ها:

علف‌کش‌ها را می‌توان روی اندام‌های هوایی گیاه، نظیر برگ، ساقه و یا خاک مورد استفاده قرارداد. بعضی سموم را می‌توان در سطح خاک پاشید و یا اینکه پس از آماده کردن زمین، با غلظت مشخص روی خاک پاشیده و با انجام یک شخم سطحی با خاک مخلوط نمود. کاربرد سموم می‌تواند به صورت تزریق در خاک انجام پذیرد. که در هرحال بستگی به چگونگی مرحله رویش علف هرز و گیاه اصلی خواهد داشت.

مراحل استفاده سموم به شرح ذیل میباشد:

الف – پیش کاشت ( pre – planting )

اینگونه سموم را می‌توان قبل از کاشت گیاه اصلی در خاک مصرف نمود. سموم یاد شده قادر می‌باشند بذور درحال رویش را نابود سازند. جهت استفاده از این سموم می‌بایست دوره کارائی و دوام سم و نیز حساسیت بذور مورد کاشت را مد نظر داشته باشیم.

ب- پیش رویش  (pre-emergence)

علف‌کش‌های پیش رویش در فاصله کاشت تا جوانه زدن مورد مصرف قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر قبل از اینکه گیاه تحت کشت و یا علف‌های هرز جوانه بزنند، می‌توانند آنها را نابود سازند.

ج- پس رویش (Post -Emergence)

اینگونه علف‌کش‌ها را می‌توان پس از سبز شدن گیاه تحت کشت و علف‌های هرز مصرف نمود. این دسته ازعلف‌کش‌ها را می‌توان به صورت انتخابی مصرف نمود. به گونهای که بدون آسیب رسانیدن به گیاه اصلی، علف‌های هرز را نابود سازند.

 

اختلاط علف‌کش با آب آبیاری (هربیگیشن HERBIGATION )

مقدار آب لازم از طریق آبیاری، برای مخلوط کردن علف‌کش با خاک، بسته به عواملی می‌باشند که عبارتنداز: نوع خاک، علف‌کش و نوع گیاه. هرچه مقدار رسی یا مواد آلی، عمق توسعه ریشه علف هرز و قدرت جذب علف‌کش به کلوئیدهای خاک بیشتر بوده و حلالیت علف‌کش کمتر باشد، مقدار آب زیادتری برای آب‌شوئی علف‌کش به داخل خاک مورد نیاز است.

مقدار آب لازم برای نفوذ کافی علف‌کش در داخل خاک از ۱ تا ۳ سانتیمتر مکعب و بسته به عوامل اشاره شده فوق فرق می‌کند. برچسب بسیاری از علف‌کش‌های مورد استفاده در خاک، امکان استفاده آنها را از طریق سیستم آبیاری مشخص می‌کند. معمولا” این روش که بوسیله آب آبیاری علف‌کش‌ها را منتقل میکنند، سم آب (Herbigation) می‌نامند.

در روش‌های مدیریتی که هدفش کاهش یا عدم انجام شخم است، بوسیله آبیاری از علف‌کش هایی که نیاز به مخلوط سازی دارند نیز می‌شود استفاده کرد. مقدار آب لازم برای انتقال علف‌کش تا حدی بسته به علف‌کش مورد استفاده و بافت خاک فرق می‌کند. با آبیاری بارانی بین ۱ تا ۳ سانتیمتر مکعب آب توصیه می‌شود. در سیستم‌های آبیاری تحت فشار، مانند آبیاری بارانی، علف‌کش به داخل آب تزریق می‌شود، در این روش برای انتقال مقدار صحیح علف‌کش، نیاز به یک پمپ تزریق مناسب است.

اگر قبل از تزریق، علف‌کش بایستی رقیق شود، هم زدن هنگام تزریق الزامی است. پمپ تزریق بایستی به سیستم آبیاری متصل شود تا در صورتیکه آب چاه قطع شد. علف‌کش در داخل سیستم حرکت نکند یا در صورت از کار افتادن پمپ سوم، به داخل چاه منتقل نگردد. فرمولاسیون‌های تجاری چندین علف‌کش تیوکارباماتها، آلاکلر، آترازین و بعضی ترکیبات دیگر از استعمال می‌شوند. بعضی از (Center Pivot) جمله علف‌کش‌هایی هستند که با آبیاری فوارهای علف‌کش‌های تیوکاربامات را نیز همراه با متدهای ردیفی یا نشتی استفاده می‌کنند. در این حالت، علف‌کش توسط نیروی جاذبه وارد آب آبیاری می‌شود.

باید این نکته را مد نظر داشت که هنر انتخاب علف‌کش، دوز مصرفی و دیگر نکات تخصصی از اهمیت خاصی برخوردار بوده و حتماً باید تحت نظارت پیگیر کارشناس مربوطه انجام پذیرد چرا که علف‌کش‌ها همانند شمشیر دو لبه‌ای هستند که اگر به گونه‌ای اصولی و تخصصی از آنها استفاده نشود، خسارات جبران ناپذیری بر جای خواهند گذاشت.

روش مبارزه با علف‌های هرز از طریق اختلاط سم با آب آبیاری (Herbigation) نامیده میشود که ازادغام دو کلمه علف‌کش(Herbicide) و آبیاری(Irrigation)  حاصل آمده است. در حال حاضر این روش در سراسر دنیا با موفقیت در محصولات مختلف بکار میرود. این روش در تمام انواع آبیاری اعم از غرقابی، نشتی، بارانی و قطرهای قابل اجراء است

 

مبارزه با باریک برگ‌ها

دیکلوفوپ متیل با نام تجاری ایلوکسان به میزان ۲/۵ لیتر در هکتار در زمان اول تا پایان پنجه‌زنی گندم و ۲ تا ۴ برگی علف هرز

فنوکساپروپ با نام تجاری پوماسوپر به میزان ۰/۸ الی ۱ لیتر در هکتار در زمان اول تا پایان پنجه‌زنی گندم

پینوکسادن+ایمن کننده کلوکینوست با نام تجاری اکسیال به میزان ۱/۵ لیتر در هکتار در زمان اول تا پایان پنجه‌زنی

کلودینافوپ پروپارژیل با نام تجاری تاپیک به میزان ۰/۶ الی ۰/۸ لیتر در هکتار در زمان اول تا پایان پنجه‌زنی گندم

پینوکسادن+کلودینافوپ پروپارژیل با نام تجاری تراکسوس به میزان ۱/۵ لیتر در هکتار در زمان اول تا پایان پنجه‌زنی گندم

 

مبارزه با پهن برگ‌ها

توفوردی با نام تجاری یو ۴۶ دیفلویید به میزان ۱ الی ۱/۵ لیتر در هکتار در زمان پنجه زدن تا تشکیل ساقه گندم

توفوردی+ ام سی پی آ با نام تجاری یو ۴۶ کمبیفلویید به میزان ۱ الی ۱/۵ لیتر در هکتار در زمان پنجه زدن تا تشکیل ساقه گندم

تری بنورون متیل با نام تجاری گرانستار به میزان ۱۵ تا ۲۰ گرمدر هکتار در زمان ابتدا تا انتهای پنجه‌زنی گندم

مکوپروپ پی با نام تجاری دوپلسان سوپر به میزان ۵/۲ لیتر در هکتار در زمان ۵ تا ۶ برگی تا ساقه رفتن گندم

بروموکسینیل+ ام سی پی آ با نام تجاری برومایسید آ به میزان ۵/۱ لیتر در هکتار در زمان ابتدا تا انتهای پنجه‌زنی گندم

توفوردی+ دایکامبا با نام تجاری دیالان سوپر به میزان ۵/۲ لیتر در هکتار در زمان ابتدا تا انتهای پنجه‌زنی گندم

تریاسولفورون+ دایکامبا با نام تجاری لنتور به میزان ۱۶۵ گرم در هکتار در زمان ابتدا تا انتهای پنجه‌زنی گندم